اخیراً مطلبی با عنوان شکار یک پهپاد آمریکایی توسط سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است که مطلب فوق را در ادامه می‌خوانید: «بازهم افتخاری دیگر برای ایران، شیر مردان سپاه پاسداران شکار پهباد فوق پیشرفته ام کیو یک سی را در صحرای در نزدیکی سیستان بلوچستان نشاندند».

**واقعیت**

آیا براستی شکار یک پهپاد آمریکایی توسط سپاه پاسداران جمهوری اسلامی صحت دارد؟! واقعیت این است که تصویر فوق مربوط می‌شود به «سقوط پهپاد آمریکایی در عراق».

العالم در خصوص سقوط این پهپاد آمریکایی نوشت بر اساس بیانیه پنتاگون، هواپیمای مزبور از نوع «ام کیو – 1» که مأموریت آن جمع اطلاعات در سوریه و عراق بود روز 16 ژوئیه به علت نقص فنی در آسمان این شهر سقوط کرد. سومریه نیوز خاطرنشان کرد، در بیانیه با اشاره به اینکه سلاحی در این هواپیما نبود، آمده استپنتاگون در حال هماهنگی با مقام‌های عراقی برای بازگرداندن این هواپیماست.

پلیس استان المثنی نیز اعلام کرده است که: این پهپاد آمریکایی در صحرای سماوه سقوط کرده علتآن بنا بر اطلاعات اولیه نقص فنی است.

مانور نظامی که روسیه به مناسبت هفتادمین سالگرد پیروزی بر فاشیسم در مسکو انجام داد، نظر بسیاری از کارشناسان را به خود جلب کرد. این توجه نه تنها به علت گستردگی و دقت سازماندهی نیروها، بلکه به صورت ویژه در جهت کیفیت نوع تسلیحات و نیروهایی بود که در آن به معرض نمایش درآمد. در این رزمایش تسلیحات هجومی در انواع مختلف آن به نمایش گذاشته شد و تمرکز ویژه‌ای بر روی آکادمی‌ها و دانشکده‌های جنگی براساس یگان‌های شرکت ‌کننده در مانور صورت گرفت. روزنامه‌های روسیه نیز گزارش‌ها و پژوهش‌های متعددی را در مورد سلاح‌های جدید این کشور منتشر کردند.

دیدگاه‌های نظامی جدید روسیه
بسیاری از تحلیلگران مانور انجام شده را در راستای تغییراتی دانستند که در دیدگاه‌های نظامی جدید ارتش روسیه به ‌وجود آمده است، این تغییرات بر اساس طرحی است که در پایان سال گذشته از سوی مقامات روسی ارائه شده و مبتنی بر موارد زیر است:

الف: دفاع هجومی از هر وجب از اراضی روسیه و بالاتر شمردن امنیت ملی روسیه از تمامی اولویت‌ها.
ب: تکیه بر تسلیحات موشکی و اتمی به عنوان عامل اصلی در استراتژی نظامی روسیه.
ج: عدم انتظار برای دریافت ضربه اول، به این معنا که ضربه اول در درگیری‌ها از سوی روسیه باشد، بدون این که این کشور متجاوز و آغازگر جنگ شود.
د: ضربات اول روسیه بر ضد هر منبع تجاوز کاملاً ویرانگر و نابودکننده خواهد بود.
ه: امکان ورود در چندین جنگ و از بین بردن منابع تجاوز به روسیه در آن واحد در ابعاد دریایی و زمینی و هوایی و فضایی.
و: تحقق برتری بی‌سابقه و سرنوشت‌ساز به نفع ارتش روسیه در تمامی میادین و دستیابی به انواع تسلیحات در درگیری‌ها و مبارزات محدود و منطقه‌ای.
ز: حمایت از دوستان و متحدان مسکو و ملت‌ها و کشورهای مبارز جهت احقاق حقوق مشروع خود با پیشرفته‌ترین تسلیحات بدون اینکه به مداخله در امور داخلی کشورها منجر شود یا برتری نظامی روسیه را تحت تأثیر قرار دهد.

برنامه 2020 برای تجهیز و پیشرفت ارتش:
نمود عملیاتی رویکردهای جدید نظامی روسیه در برنامه ای مشاهده شد که ولادیمیر پوتین بعد از انتخاب مجدد به عنوان رئیس‌جمهور این کشور آن را ارائه داد. این برنامه که با عنوان 2020 شناخته می‌شود، قرار است تا سال 2020 به پایان برسد. این برنامه برای نوآوری و توسعه و مدرنیته سازی کامل ارتش روسیه با انواع تسلیحات انجام خواهد شد تا ارتشی حرفه‌ای و زرهی و موشکی و الکتریکی تبدیل شود و بتواند در درگیری‌های الکترونیکی و موشکی و هسته‌ای فراگیر موسوم به جنگ ستارگان در تمامی کره زمین و آسمان و فضای پیرامونی آن وارد شده و پیروزی‌های قاطعی را در این جنگ به دست آورد.

العهد نوشت: اجرای این برنامه تولد جدید برای ارتش روسیه به شمار می‌رود و این ارتش کاملاً متفاوت از قبل خواهد بود. ارتش سنتی کنونی روسیه که قرار است ارتش حرفه‌ای جدید از دل آن ایجاد شود، مبتنی بر خدمت به پرچم کشور است که یک تکلیف ملی به شمار می‌رود، اما قرار است به نوعی از ارتش احتیاط ملی برای دفاع از روسیه تبدیل شود که در هیچ بخشی قدرت آن کاهش پیدا نمی‌کند، بلکه این توانمندی‌ها افزایش خواهد یافت.

مأموریت انجام این برنامه برعهده مراکز مطالعاتی و اکتشافات جدید و آزمایش‌های علمی و آکادمی‌ها و دانشکده‌های پیشرو نظامی و وزارت دفاع و ستادهای فرماندهی نظامی است که عملکرد خود را در تمامی زیرساخت‌ها و مؤسسات مجتمع صنایع نظامی وارد خواهد کرد تا تمام نیازمندی‌های این مجتمع از پتانسیل اقتصاد روسیه تأمین شود.

ارتش دانشمندان مبارز و مبارزان دانشمند
این عبارت بدین معنا است که ارتش جدید روسیه ارتشی متشکل از مخترعان و دانشمندان و مهندسان الکترونیک و مهندسان شاخه‌های مختلف علمی و صنعتی و کارشناسان و متخصصان و استراتژیست‌های نظامی و افسران و مبارزان برجسته با شایستگی‌ها و آموزش‌ها و فرهنگ بالا خواهد بود، که در عملکرد خود در کره زمین و فضای پیرامونی آن با انواع جدید و پیشرفته ای از سلاح های سنتی و انواع دیگری از سلاح های ابتکاری فعالیت خواهند کرد که به ذهن هیچ کس نمی‌رسد.  

پیشینه تاریخی و عناصر رویکرد جدید نظامی ارتش روسیه
طرح رویکرد نظامی جدید و توسعه و تشکیل ارتش جدید برای روسیه نمادی از خودخواهی یا جلوه‌گری سیاسی و خودکامگی در قدرت از سوی حاکمان کنونی روسیه نیست، بلکه در نتیجه بررسی عمیق تجربه تاریخی این کشور و اوضاع سیاسی و استراتژیک کنونی در ابعاد بین‌المللی است.

برای شناخت انگیزه‌هایی که رهبران روسیه و اکثریت قریب به اتفاق ملت روسیه آن را در پیش گرفته‌اند و پیروزی‌هایی که در این روند کسب کرده‌اند، ضروری است نگاهی به این عوامل بیندازیم. همین عوامل باعث شده روسیه‌ای که جمعیتی کمتر از نیمی از ساکنان آمریکا و بسیار کمتر از ساکنان اروپا دارد در برابر سیاست‌های توسعه‌طلبانه و سلطه‌جویانه امپریالیسم آمریکایی و صهیونیست جهانی ایستادگی کند و این ایستادگی پشت تمامی استراتژیست‌های ناتو و متحدان آن در دنیا را به لرزه درآورد. 

 

تجربه تلخ جنگ جهانی اول و تبعات آن
کمی پس از جنگ جهانی دوم طرح امت‌های لیبرال مطرح شد که شاکله آن جنگ بر ضد جنگ برای مقابله با جنگ بر ضد ارکان استعماری دنیا جهت تقسیم مجدد آن شد. به این ترتیب جنگ استعماری با گزینه انقلاب لیبرالیستی در داخل هر کدام از کشورهای استعماری با انقلاب جهانی بر ضد امپریالیسم و سرمایه داری مبادله شد. با این وجود تنها کشوری که این طرح را اجرا کرد و انقلاب لیبرالیسم به‌ وجود آورد، ‌روسیه بود که این کار را در سال 1917 انجام داد. سائر کشورها به مبانی لیبرالیسم و بین‌المللی و رویکردهای ملی‌گرایانه واقعی خیانت کردند و همچنان بودجه‌های جنگی را برای دولت‌های استعماری خود به بهانه دفاع از کشور به تصویب رساندند.

بعد از ایجاد اتحاد جماهیر شوروی در روسیه، دولت‌های استعماری اروپایی و آمریکایی و ژاپنی با هم متحد شدند و جنگ مداخله‌جویانه ای را بر ضد شوروی به راه انداختند. آنها در این راه از ارتش‌های بورژوازی و سلطنتی که مخالف با رویکردهای جماهیر شوروی بودند حمایت کردند تا بتوانند طمع‌های ویژه خود در استعمار روسیه را محقق کنند.

نتیجه این اقدامات این شد که میلیون‌ها نفر در نتیجه درگیری‌ها و کشتار غیرنظامیان از بین رفتند و بیماری‌ های گسترده‌ای در کشور به راه افتاد و میلیون‌ها نفر دیگر آواره شدند و گرسنگی جان بسیاری از مردم شوروی را تهدید ‌کرد. جنگ جهانی اول در سال 1918 در مورد کشورهای دیگر به پایان رسید، اما در روسیه عملاً تا سال 1923 ادامه پیدا کرد. با این وجود روسیه فقیر و گرسنه و ویران شده موفق به پیروزی بر ارتش‌های بورژوازی حمایت‌ شده از سوی غرب شد و ارتش های 14 دولت خارجی که برای حمله و از هم دریدن روسیه متحد شده بودند، را شکست داد.

همان طور که گفتیم این جنگ میلیون‌ها قربانی و ویرانی گسترده به بار آورد، اتفاقی که در هیچ کشور دیگری رخ نداد. از این منظر می‌توان گفت روسیه بیشترین کشور خسارت دیده در ابعاد انسانی و مادی در جنگ اول جهانی بود،‌ چرا که روسیه تنها ملتی بود که به درخواست ایجاد انقلاب لیبرال پاسخ مثبت داد و بر ضد حاکمان خود شورید تا ملت‌های دنیا را از مصیبت جنگ جهانی برهاند.

تجربه جنگ جهانی دوم و دریافت اولین ضربات:
در جنگ جهانی دوم برای روسیه "مصیبت ملی بزرگ‌تری "رقم خورد. مصیبتی که البته در جزئیات متفاوت از رویکرد قبلی بود، روسیه که فرهنگ نظامی و تاریخی‌اش مبتنی بر تجاوز نبود، خود را حتی بعد از آغاز جنگ در اول سپتامبر 1930 برای حمله به آلمان نازی آماده نکرده بود. البته این هرگز نمی‌تواند توجیه ‌کننده این مطلب باشد که روسیه آماده دفاع از خود در برابر تجاوز خارجی نباشد. نظام استالین در 23 آگوست 1939 معاهده عدم تجاوز و تقسیم نفوذ را با آلمان نازی امضا کرد، این معاهده با نام مولوتوف-روبنتروب معروف شد.

اما در واقع این توافق‌نامه نقش آغازگر جنگ جهانی دوم را داشت که چند روز پس از آن در اول سپتامبر 1939 آغاز شد. هیتلر از این معاهده برای بی‌طرف کردن اتحادیه جماهیر شوروی و تسلط بر بخش عمده‌ای از اروپا با استفاده از امکانات مالی و اقتصادی و صنعتی و جغرافیایی خود در این حمله استفاده کرد و در نهایت حمله شدیدی را به شوروی انجام داده و آن را از هم پاشید. این هدف اساسی جنگ دوم جهانی بود که آمریکا در پشت اقیانوس‌ها منتظر آن بود.

واقعیت این است که آمریکا در 7 دسامبر سال 1941 و بعد از حمله غافلگیر کننده ژاپن به پایگاه برل هارپر آمریکا وارد این جنگ شد. یعنی شش ماه بعد از آغاز "جنگ صاعقه "  هیتلر بر ضد اتحاد جماهیر شوروی در 22 ژوئن سال 1941.  منطقی‌ترین تفسیر این بود که آمریکا انتظار حمله هیتلر به روسیه را داشت و معتقد بود که بعد از این حمله دنیا بین سه کشور آمریکا و آلمان و انگلیس تقسیم خواهد شد.

دشمنی ریشه دار غربی بر ضد روسیه
با وجود تلاش‌هایی که ملت روسیه برای نجات اروپا و دنیا از دست نازیسم انجام داد، این رویکرد تاثیری در تغییر دیدگاه خصمانه غرب نسبت به روسیه ایجاد نکرد ، بلکه دشمنی غربی ها با روسیه به دلیل رویکردهای سوسیالیستی این کشور افزایش پیدا کرد. الان هم به گونه‌ای در روسیه تعامل می‌شود که گویا این کشور در از بین ‌بردن نازی‌ها در آلمان مرتکب جنایت ضد انسانی شده است. اروپا و آمریکا انتظار داشتند آلمان روسیه را از بین ببرد تا در مرحله بعدی بازار تقسیم سهام بین استعمارگران جهانی از برلین گرفته تا لندن و واشنگتن ادامه پیدا کند.

در این زمینه باید چند نکته توجه جدی شود:‌
الف: تمدن اروپا در دوره طلایی از نظام برده داری و ارباب رعیتی بعد از استعمار و به بردگی کشیدن شرقی‌ها شکل گرفت.
ب: در قرون وسطی انقلاب صنعتی در اروپا و آمریکا بعد از آن ایجاد شد که آمریکا کشف شد و ساکنان اصلی آن هدف کشتار جمعی قرار گرفته و اراضی آنها اشغال شد.
ج: در دوره معاصر تمامی این چالش‌های موجود در مسیر انقلاب فرا صنعتی در اروپا و آمریکا در یک هدف استراتژیک متمرکز است که همان تخریب دولت روسیه است که بیش از 40% از ثروت‌های پنهان دنیا را در اختیار دارد.

این مبنای تاریخی و مردم‌شناختی و ژئو پلتیک و اقتصادی و نظامیِ بسیج سیاسی و تکنولوژی در طرح رویکرد جدید نظامی ارتش روسیه در ارائه برنامه موسوم به 2020 جهت توسعه و نوآوری در ارتش است.

هر چند ادوات زرهی در مسیر توسعه میزان مقاومت زره‌ها، اغلب یک قدم جلوتر از تسلیحات ضد زره قرار داشته‌اند اما این سلاح‌ها به دلیل هزینه‌های به نسبت کم در چرخه طراحی تا کاربری در کشورهای مختلف دنیا به سرعت متناسب با تهدیدات روز توسعه یافته‌اند.

اما موشک‌ها در زمینه روش‌های هدفگیری و هدایت، تانک‌ها را ناچار به استفاده از ادوات دفاعی جدیدتر سوق می‌دادند. از این رو 2 مؤلفه هدایت دقیق و مطمئن و قدرت نفوذ بالا اصلی‌ترین عوامل تعیین کننده ارزش یک سامانه ضد زره محسوب می‌شوند. ذکر این نکته لازم است که موشک‌ها به عنوان سلاح دارای قابلیت هدایت برتری قابل توجهی بر راکت‌ها و توپ‌های بدون عقب‌نشینی دارند ولی به دلیل قیمت بسیار بالاتر آنها، همچنان از راکت‌ها برای انهدام طیفی از اهداف استفاده می‌شود.

پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، به جز تسلیحات راکتی نظیر RPG-7 اصلی‌ترین سلاح ضد زره ایران را چند هزار فروند موشک BGM-71 که نام عمومی آن تاو (TOW) است تشکیل می‌داد که علاوه بر قابلیت شلیک از بالگردهای کبرا، از پرتابگرهای ثابت زمینی، خودروهای جیپ و نفربرهای M-113 هم شلیک می‌شدند.

 

این موشک با طول 1.16، قطر 0.152 و دهانه بال 0.46 متر، جرم 18.9 کیلوگرم که 3.9 آن مربوط به سرجنگی است، به سرعت 278 متر بر ثانیه و برد 65 تا 3750 متر و میزان نفوذ در زره تا 430 میلیمتر دست می یافت.

این موشک که احتمال اصابت آن به هدف 95٪ عنوان می‌شود در دست رزمندگان اسلام کارنامه درخشانی در جنگ تحمیلی 8 عراق علیه کشورمان ساله از خود بجا گذاشت. روش هدفگیری و هدایت این موشک از نوع فرمان به خط دید نیمه خودکار با ارسال فرامین از طریق سیم به موشک بود.

در این روش کاربر با نگاه کردن از دوربین هدفگیری می‌بایست همواره نشانه‌گیر را روی هدف نگه دارد که در صورت حرکت آن، فرامین اصلاحی توسط سامانه هدایت متصل به پرتابگر، محاسبه شده و به موشک ارسال می‌شود.

 

هر چند هدایت سیمی روشی مطمئن برای هدایت به شمار می‌رود و حتی چنین موشک‌هایی در بسیاری از کشورها هم اکنون نیز در حال استفاده است اما محدود شدن برد موشک یکی از معایب این روش هدایت است. اختصاص بخشی از جرم موشک به سیم و قرقره و قرارگیری این مجموعه در انتهای موشک نیز محدودیت‌هایی را از نظر جانمایی تجهیزات خصوصاً پیشران به چنین طرح‌هایی اعمال می‌کند.

همانطور که در تصویر فوق دیده می‌شود در موشک تاو و توفان پیشران جلوتر از میانه بدنه و بالک‌های جلویی قرار گرفته است.

پس پایان جنگ تحمیلی با استفاده از تجارب ارزشمند بدست آمده در نبردهای فراوان و نابرابر با نیروهای پرتعداد زرهی عراق، ساخت نمونه‌های بومی از موشک‌های ضد زره در دسترس، به طور انبوه آغاز شد. البته ساخت موشک تاو در سال‌های دفاع مقدس آغاز شده بود و حتی نمونه ایرانی این موشک در دوران جنگ شلیک موفق نیز داشته است.

طبیعتاً با توجه به کارنامه عملیاتی درخشان، گسترش بالای این موشک در سطح نیروهای مسلح و تعداد زیاد پرتابگرهای آن برنامه توسعه بیشتر برای نمونه ساخته شده مورد توجه قرار داشت.

 

توفان، نمونه ساخت ایران از موشک تاو است که در برخی مشخصه‌ها تفاوت ها و بهبودهایی نسبت نمونه خارجی داشت. از آن جمله باید به سرجنگی 3.6 کیلوگرمی، جرم 18.5 کیلوگرم، میزان نفوذ 550 میلیمتر، برد 70 تا 3850 متر و سرعت بیشینه 310 متر بر ثانیه‌ای آن اشاره کرد. طول این موشک 116 سانتیمتر و قطر بدنه آن 15 سانتیمتر است.

برد مؤثر این موشک در روز برابر 3500 متر و در شب 2500 متر بوده و سرعت متوسط آن در پرواز 240 متر بر ثانیه عنوان شده است.
 

به گزارش مشرق، با توجه به بیشینه زمان پرواز توفان در بیشترین برد که برابر 13 ثانیه است و با احتساب زمان لازم برای بارگذاری موشک در پرتابگر زمینی و زمان لازم برای هدفگیری نرخ شلیک این موشک در حدود 2-3 فروند در دقیقه است. این موشک در دمای 40- تا 65+ درجه سانتیگراد قابل به کار گیری است. روش هدایت، پرتابگر و شکل ظاهری توفان صرف نظر از تفاوت‌های اندک در ابعاد، مشابه موشک تاو است.

با توجه به استفاده تانک‌های جدید از زره‌های واکنشی(ERA)،‌ نسل دوم توفان، با سرجنگی دو مرحله‌ای ساخته شد. توفان-2 به دلیل بهره‌گیری از یک سرجنگی کوچک اولیه که زره واکنشی روی سطح بدنه تانک را منهدم می‌کند 145 سانتیمتر طول دارد.

جرم آن 19.1 کیلوگرم، جرم سرجنگی 4.1 کیلوگرم، و میزان نفوذ آن 760 میلیمتر است که 38.2٪ درصد رشد را نشان می‌دهد. سایر مشخصات این نمونه مانند نسل اول است. خصوصاً احتمال اصابت هر دو نسل توفان، 95 درصد عنوان شده است. این موشک‌ها قابلیت به کار گیری در شب را با برد کمتر داشته و روش هدایت توفان-2 نیز مانند توفان-1 است.

 

لازم به ذکر است در نسل اول هدایت موشک‌های ضد زره مانند مالیوتکا از روش «فرمان به خط دید دستی»، غیرخودکار یا MCLOS  (Manual Command to Line-Of-Sight) و در نسل دوم هدایت از روش «فرمان به خط دید نیمه خودکار» یا SACLOS (Semi-Automatic Command to Line-Of-Sight) استفاده می‌شود که موشک‌های تاو، میلان و حتی موشک جدید و پیشرفته کورنت در این دسته قرار می‌گیرند.

نسل سوم هدایت در موشک‌های ضد زره یعنی هدایت به روش «شلیک کن-فراموش کن» است. موشک هلفایر (مدل L) با هدایت راداری موج میلیمتری و جاولین با هدایت تصویری فروسرخ از جمله موشک‌های نسل سومی هستند که عملکرد شلیک کن-فراموش کن دارند.

با روش "شلیک کن-فراموش کن" سامانه شلیک کننده از ردگیری هدف (و موشک) تا لحظه اصابت موشک بی‌نیاز شده که برای بقاپذیری آن در میدان نبرد بسیار مفید است. همچنین امکان درگیری با تعداد هدف بیشتری در بازه زمانی یکسان در مقایسه با استفاده از موشک‌های نسل دوم فراهم می‌شود.

اما باید توجه داشت موشک‌های نسل سوم به دلیل استفاده از حسگرهای پیشرفته و سامانه‌های کنترل پرواز تمام خودکار، بسیار گرانقیمت هستند و امروزه در ارتش‌های پیشرفته دنیا از هر دو نوع موشک‌های مجهز به نسل دوم و نسل سوم هدایت استفاده می‌شود و همچنان نیز تولیدات جدید بر مبنای نسل دوم هدایت طراحی و ساخته می‌شوند.

یکی از نمونه‌های خانواده موشک‌های توفان، توفان-3 است که دارای2 ویژگی متفاوت با نسل‌های قبلی است. این موشک قابلیت حمله از بالا (Top Attack) را داشته و سرجنگی آن از نوع شکل گیرنده انفجاری (EFP) است.

 

به طور معمول در ادوات زرهی بیشترین تلاش برای افزایش مقاومت در برابر سلاح‌های ضد زره از ناحیه جلو و پهلوها صورت می‌گیرد و قسمت بالایی خودروی زرهی، ضعیف‌ترین بخش آن است. این نکته سبب توسعه سلاح‌های مختلفی از جمله خمپاره‌های هوشمند، مهمات فرعی هوشمند رها شونده از راکت‌ها و نیز موشک‌های ضد زره حمله کننده از بالا شد.

در موشک‌هایی مانند جاولین ساخت آمریکا امکان استفاده به هر دو صورت حمله مستقیم و حمله از بالا وجود دارد.

البته این موشک در حالت حمله از بالا نیز باید روی هدف شیرجه زده و به آن اصابت کند. اما در موشک‌هایی با سرجنگی از نوع شکل گیرنده انفجاری با پرواز در ارتفاعی مشخص پس از شناسایی هدف و رسیدن به بالای آن سرجنگی عمل کرده و پرتابه‌هایی که با سرعت هایپرسونیک حرکت می‌کنند از ضعیف‌ترین قسمت خودروی زرهی یعنی بالا به آن اصابت می‌نمایند.

در پرتابه‌های EFP، یک سطح فلزی در اثر انفجار خرج قرار گرفته در پشت آن در مدت زمان بسیار کوتاهی به شکل تیز در آمده و با سرعت بسیار بالا که دستکم در حدود 1500 تا 2000 متر بر ثانیه یعنی بیش از 4 تا 6 برابر سرعت صوت (ماخ) است در هدف نفوذ کرده و با توجه به انرژی مکانیکی بسیار بالای ناشی از این سرعت به آن آسیب قابل توجهی می‌رساند.

هر چند خود این پرتابه حاوی مواد منفجره نیست اما با توجه به تعداد بسیار بالای آن در سرجنگی و تخریب ایجاد شونده در محل برخورد پرتابه، بخش‌های متعددی از هدف از کار افتاده و در صورت وجود مواد منفجره در هدف، برخورد پرتابه‌های EFP می‌تواند سبب انفجار آنها شود.

 

 

البته به طور کلی میزان عمق نفوذ این پرتابه‌ها در مقایسه با گونه خرج گود که در اغلب سلاح‌های ضد تانک به کار می‌رود کمتر است اما در عوض در محل برخورد تخریب بیشتری ایجاد نموده و زره‌های مقاوم در برابر خرج گود در برابر EFPها توانایی مقاومت ندارند.

همچنین گفته می‌شود زره‌هایی که برای مقاومت در برابر EFP طراحی می‌شوند نیز مقاومتی در برابر خرج گود ندارند بنا بر این هر خودروی زرهی با اتکا به زره‌های موجود در برابر یکی از انواع سرجنگی‌ها تسلیم خواهد شد.

با این روش می‌توان به اهدافی که در پشت عوارض طبیعی و مصنوعی پنهان شده‌اند به طور مؤثری حمله کرد. خصوصاً در نواحی شهری که خودروهای زرهی در پوشش دیوارها و ساختمان‌ها قرار می‌گیرند این گونه پرتابه‌ها بسیار مفید هستند. البته اثرگذاری EFP به شلیک آن در ارتفاع مناسب و طراحی شده بستگی دارد که نیاز به پرواز پایدار موشک حامل خواهد داشت.

به گزارش مشرق، در موشک ایرانی توفان-3 پس از شلیک و سرعت گرفتن موشک، پرواز آن بالاتر از خط دید مستقیم به هدف صورت می‌گیرد. موشک هدف خود را از طریق حسگرهای مغناطیسی و لیزری شناسایی کرده و با رسیدن بر فراز آن سرجنگی 1.7 کیلوگرمی خود را منفجر می‌کند.

این سرجنگی توانایی نفوذ بیش از 80 میلیمتر در زره‌های RHA را دارد. لازم به ذکر است گونه حمله از بالا (Top Attack) موشک آمریکایی TOW که مشخصه آن BGM-71F است فاقد سرجنگی EFP بوده و از محموله انفجاری شدید ضد زره با اصابت مستقیم استفاده می‌کند.

 

قطر این سرجنگی که در پشت حسگرها و نزدیک به دماغه موشک جانمایی شده برابر 12.8 سانتیمتر است. موشک توفان-3 نیز 19.1 کیلوگرم جرم داشته و برد آن بین 650 تا 3500 متر بوده و سایر مشخصات ابعادی و عملکردی آن مشابه گونه توفان-1 است.

البته زمان پرواز این موشک اعلام نشده اما با توجه به مشخصات نزدیک به نمونه‌های توفان-1 و 2 باید مشابه آنها و در حدود 13 ثانیه باشد. در جدول زیر مشخصات سه نمونه اول خانواده موشک‌های توفان ارائه شده است:

با احتساب موشک توفان-3 تا کنون در کشورمان در بیش از 2 دهه‌ای که از پایان جنگ تحمیلی می‌گذرد نمونه های متنوعی از موشک ضد زره در چند گروه عملکردی توسعه یافته است که البته اغلب آنها توسعه یافته نمونه‌های قبلی خود هستند.

این موشک‌ها با رده‌های مختلف وزن از حدود 10 کیلوگرم (نمونه‌های دوش پرتاب) تا چند ده کیلوگرم و برد 1000 متر تا چندین کیلومتر برای شلیک از پرتابگرهای هوایی و زمینی ساخته شده و به طور انبوه در اختیار رزمندگان اسلام در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و جبهه مقاومت اسلامی قرار گرفته‌اند.

نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در طول 8 سال جنگ تحمیلی از نداشتن مهمات دورایستا رنج می برد و بخش عمده تلفات وارده بر ناوگان نهاجا، خصوصا جنگنده های اف 4، به دلیل نبود این مدل تجهیزات مخصوصا موشک های ضد رادار ایجاد شد.

پس از پایان جنگ تحمیلی، جمهوری اسلامی ایران به تعدادی هواپیمای بمب افکن ضربتی سوخوی 24 دست پیدا کرد که این هواپیماها، مزیت خاصی را به نیروی هوایی کشورمان می داد؛ هواپیمای ضربتی با بالهای متغیر که توان پرواز در ارتفاع بسیار پایین و حمله به اهداف استراتژیک دشمن را دارند.

در ادامه نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران تعداد بیشتری از این هواپیمای ارزشمند را دریافت کرد و در کنار آن و با توجه به درس های جنگ 8 ساله، استفاده از مهمات دورایستا برای این هواپیمای تهاجمی در دستور کار قرار گرفت.

در این مطلب به دو نمونه از مهمات خواهیم پرداخت که نقش بسیار مهی در افزایش نقش آفندی نیروی هوایی ارتش داشته و در حقیقت به عنوان سلاح های استراتژیک نهاجا می توان از آنها نام برد. این دو سلاح یکی موشک ضد رادار KH-58 و دیگری بمب سنگر شکن KAB-1500 به عنوان سنگین ترین بمب هواپرتاب موجود در زرادخانه نهاجا است.

موشک KH-58

این موشک ضد رادار در زمان شوروی سابق مراحل طراحی و توسعه خود را گذرانده و از سال 1982 در نیروی هوایی ارتش شوروی سابق وارد خدمت شد. در دهه 1980 میلادی مدل ارتقاء یافته این موشک با عنوان KH-58U به خدمت ارتش شوروی وارد شد و مدل صادراتی آن نیز بر پایه همین موشک با عنوان KH-58E ساخته شد. در سالهای بعد چند مدل دیگر از این موشک برای بازار صادارات طراحی و ساخته شدند.

با توجه به ورود عمده این مهمات در اوایل دهه 1990 میلادی و عدم وجود اعلام رسمی در مورد مدل دقیق مورد خدمت در نهاجا می توان مدل در حال خدمت در ایران را گونه E تصور کرد. برد این موشک بین 40 تا 200 کیلومتر و سرعت آن در حدود 3.6 برابر سرعت صوت می باشد.

3.6 برابر سرعت صوت یعنی این موشک هر 1234 متر را در یک ثانیه طی می کند و فرضا، برای انهدام مجموعه های راداری سامانه دفاع هوایی پاتریوت آمریکا با بیشترین برد 160 کیلومتر، نهایتاً به 2 الی 2.5 دقیقه زمان با توجه به شرایط پرتاب نیاز دارد.

برد این موشک همانطور که در بالا به آن اشاره شد از 40 تا 200 کیلومتر متغیر است و این عامل بستگی به ارتفاع رهاسازی موشک مورد نظر دارد. هر چه ارتفاع رهاسازی بیشتر باشد برد این موشک نیز افزایش پیدا خواهد کرد.

البته به دلیل توانایی بالای سوخوی 24 در پروازهای ارتفاع پایین و نفوذ به درون عمق دشمن نیاز آنچنانی برای افزایش ارتفاع به منظور بدست آوردن بیشینه برد نیز احساس نمی شود. سرعت بسیار بالا به همراه جستجوگر غیرفعال نصب شده در این موشک زمان واکنش برای دشمن را بسیار کاهش و احتمال برخورد موفقیت آمیز را بسیار افزایش می دهد.

این موشک از یک موتور سوخت جامد نیرو گرفته و وزن کلی آن 650 کیلوگرم و وزن سرجنگی آن 149 کیلوگرم ماده شدید الانفجار است. این موشک برای اولین بار نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران را به توانایی "سرکوب پدافند هوایی دشمن" مجهز کرد که یکی از مهمترین شاخصه های امروزی برای یک نیروی هوایی به شمار می آید.

با توجه به افزایش برد سامانه های پدافند هوایی در چند دهه اخیر لزوم وجود یک چنین قابلیتی در هر نیروی هوایی بسیار لازم به شمار می آید.

KAB-1500

امروزه بمب های سنگر شکن نقش مهمی در حملات هوایی بر علیه اهداف سطحی را به عهده دارند. در بسیاری از اوقات نیروی مهاجم تنها یک فرصت برای حمله به یک نقطه استراتژیک را دارد و باید در همان حمله ضربه کاری را به هدف وارد کند. هواپیماهای قرار گرفته در آشیانه های ضد بمب، سنگرها و ذاغه های مهمات، آشیانه های بتونی مخصوص سامانه های راداری و پست های فرماندهی و یا هر گونه هدف محافظت شده به وسیله ترکیباتی مثل بتون مسلح برای هر نیروی تهاجمی بسیار دردسر ساز هستند.

بمب های سبک وزن حتی با داشتن دقت بالا، از پس بسیاری از این اهداف برنخواهند آمد.

بمب KAB-1500L موجود در خدمت نهاجا که برای اهداف فوق مورد استفاده قرار می گیرند، از گونه هدایت لیزری بوده و در مجموع 1500 کیلوگرم وزن دارد. این بمب همانگونه که در بالا نیز به آن اشاره شد سنگین ترین بمب هواپرتاب نیروی هوایی ارتش به حساب می آید.

این بمب به طور معمول از ارتفاع 8 هزار متری پرتاب شده و می تواند مسافتی تا حد 17 کیلومتر را، بسته به شرایط پرتابی طی کند.

نحوه کار این بمب ها اینگونه است که به محض برخورد به سطح مورد نظر منفجر نشده و در هدف نفوذ کرده و سپس انهدام صورت می گیرد. برای هدفگیری این بمب هواپیمای سوخوی 24 به سامانه "کایرا" مجهز است که یافتن هدف و قفل بر روی آن را انجام می دهد.

این بمب پس از رها شدن توان نفوذ در 2 متر بتون مسلح و 20 متر خاک را دارد. وزن مواد منفجره به کار رفته در این بمب در حدود 440 کیلوگرم برآورد می شود. این وزن بالا به همراه شتاب حاصل از پرتاب و انفجار پس از نفوذ در هدف KAB-1500 را برای هر هدفی به یک کابوس واقعی تبدیل می کند.

موشک KH-58 در سمت راست و بمب KAB-1500 در سمت چپ در مقابل سوخوی 24 نهاجا مشخص شده است

در این حقیقت این دو سلاح کمتر شناخته شده در اختیار عقابان نهاجا، توان تهاجمی بسیار بالایی را برای ناوگان سوخوی 24 کشور به همراه آورده و نقش مهمی در افزایش توان بازدارندگی کشور ایفا می کند.